توپاز

توپاز

در ایام قدیم تمام کانیهای زرد و یا قهوه ای و حتی کانی های سبز رنگ گرانبها را توپاز می نامیدند. اسم این کانی احتمالاً از نام جزیره ای که در آن یافت شده و در گذشته توپازوس نام داشته (جزیره ای در دریای سرخ که امروزه زبرجد خوانده می شود) مشتق شده است.

انواع رنگی کانی های توپاز رنگ های روشن نداشته و اکثراً به رنگ زرد مایل به قرمز دیده می شوند. مرغوب ترین نوع این کانی صورتی رنگ است. توپاز یافت شده در سیبری در مقابل نور خورشید قسمتی از رنگ خود را از دست می دهد. به دلیل رخ بسیار خوب بلور توپاز را به سختی می توان تراش داد و در حین جلا دادن نگین های تراشیده شده و سوار کردن آنها بر روی کار نیز می بایستی نهایت دقت را نمود. اسید سولفوریک این کانی را تخریب شیمیایی می کند.

فلزات رنگ زا در توپاز در انباشته های مختلف متفاوت است و سنگ های پگماتیت دانه درشت می توانند حاوی بلورهای توپاز باشند.

انواع توپاز به رنگ های قرمز و صورتی اغلب در نتیجه بهبود رنگ به کمک حرارت به دست می آیند. توپاز امپریال به رنگ گیلاس(صورتی نارنجی) و ته رنگ قرمز است که از برزیل به دست می آید. توپاز امپریال می تواند صدها دلار در قیراط قیمت داشته باشد، توپاز طلایی قیمتی حداکثر صد دلار در قیراط دارد و به رنگ گیلاسی بدون ته رنگ قرمز است، توپاز آبی(حرارت داده شده) فقط چند دلار در قیراط و توپاز بی رنگ نیز فقط چند سنت در قیراط ارزش دارد.

این کانی را که جواهر شناسان و مردم با نام آن به خوبی آشنا هستند اغلب با کوارتز(سیترین) و یا گوهرهای ساختگی و شیشه اشتباه می گیرند.

نگین های توپاز معمولاً با تراش امرالد یا سیزر مزین می شوند و نگین های بی رنگ با تراش برلیان و توپاز هایی که دارای ناخالصی های مختلف و زیاد هستند تراش دامله داده می شوند.

کانی های مختلفی وجود دارند که در ظاهر به شکل نگین های تراشیده شده توپاز هستند مانند: آپاتیت، بریل، کریزوبریل، سیترین، الماس، فلوریت، کنزیت، کروندوم، تورمالین و زیرکن. نگین مشهور براگانزا به وزن 1640 قیراط که جز جواهرات تاج پادشاهی پرتغال است و تا مدت ها تصور می شد یک الماس بسیار درشت و بی نظیر باشد در حقیقت یک توپاز بی رنگ است.

در حرارت زیاد می توان توپاز زرد را به رنگ صورتی، بیرنگ یا آبی درآورد. تحت تشعشع اشعه گاما رنگ روشن توپاز به قهوه ای سیر و یا آبی تند تبدیل می شود، که بلور تغییر رنگ داده تا مدت ها رنگ خود را حفظ خواهد نمود. رنگ آبی به دست آمده از این طریق از رنگ آبی طبیعی موجود در بعضی انواع توپاز سیرتر است.